برای بصیرت در لغت معانی متعددی نقل گردیده از جمله : بینایى. دانایى. زیرکى. هوشیارى. بینش. آگاهى. چشم خرد (لغت نامه دهخدا). بصیرت در نزد اهل معنا، نیرویى نهانى و قوّهاى قلبى است که در شناخت حقایق تا عمق وجود و باطن ذات آن رسوخ مى کند. بصیرت» همان شعور فطری خارق العاده در نهاد انسان است که قدرت تشخیص نیک و بد، خیر و شر و حق و باطل را دارد و او را به آینده‌نگری و پیروی از حق و دوری گزیدن از باطل، دعوت می‌کند. بصیرت به طور کلی به معنی هوشیاری و شناخت عمیق و درست و درک و فهم صحیح رابطه علی مسائل است. گاهی انسان به شخص، رفتار و... نگاه می کند اما به ماهیت آن پی نمی برد و یا ممکن است اصلا آن را نبیند. به تعبیر قرآن کریم برخی چشم دارند اما نمی بینند، این به آن معنی است که فاقد بینش و درک درست و عمیق مسائل هستند.از دیدگاه قرآن کریم بصر غیر از بصیرت است. بصر حس بینایی است که یکی از ادراکات حسی محسوب می شود. همان قوه باصره که جمعش ابصار است.اما بصیرت جمعش بصائر است بصیرت یعنی حکمت و تشخیص سره از ناسره
برخى از اهل معرفت نیز میگویند:
«بصیرت قوّه قلبى یا نیرویى باطنى است که به نور قدس روشن گردیده و از پرتو آن، صاحب بصیرت، حقایق اشیا را در مىیابد. بصیرت به مثابه بَصَر (چشم) است براى نفس». همان طور که اشاره شد: میان بَصَر که تأمین کننده نور ظاهرى، و بصیرت که آورنده نور باطنى است، تفاوت بسیار است که عبارتند از:
1. نور ظاهرى، تنها با بینایى انسان سر و کار دارد. خورشید و ماه و چراغ، بیش از این که فضا را روشن و بینایى انسان را یارى کند، کارى انجام نمی دهد. پس اگر انسانى ناشنوا بود یا در بویایى و لامسه و گویایى خود نقص داشت، با تابش آفتاب و مهتاب و نورهایى از این قبیل، مشکلاتش حل نمی شود. اما نور باطن همه نقص هاى (باطنى و معنوى) انسان را برطرف، و تمام دردهاى او را، درمان مى کند... . در صورتى که اگر درون کسى روشن وبا صفا شود؛ ساحت جانش چنان نورانى مى شود و صحنه هاى ماورای مرزهای مادی را درک می نماید.
2. انسان دو چهره یا دوجنبه دارد: چهره ظاهرى یا مُلکى و چهره باطنى یا ملکوتى، خداوند براى دیدن ظواهر، بَصَر را به صورت بالفعل به انسان داده، بشر از آغاز تولد به کمک آن هر چه را که در شعاع چشم و منظر او قرار گیرد مىبیند. اما براى دیدن باطن و شهود ملکوت، قوه نورى را به نام بصیرت در نهاد او نهادینه نموده است که تا آن نور و استعداد از قوه به فعلیت در نیاید، رؤیت باطن و شهود ملکوت، میسر نخواهد بود.
صاحب جامع الاسرار مىنویسد: معناى سخن خداوند (نور على نور یهدى اللَّه لنوره من یشاء)،(5) (... و من لم یجعل اللَّه له نوراً فماله من نور)، چیزى جز این نیست که تا نور حق حاصل نیاید و به دل و جان سالک نتابد، بصیرت در او پدید نیاید. نور حق سرمه چشم بصیرت است و تمام تلاش اهل مجاهده براى آن است که مورد عنایت حق قرار گیرند و نور حق بر دل و بر جانشان پرتو افکن گردد.
حافظ شیرازى که میگوید:
گرنور عشق حق به دل و جانت افتد باللَّه کز آفتاب فلک خوبتر شوى
بصیرت و روشن بینی در حقیقت نوعی علم و آگاهی خاص است که ارتباط نزدیک با ادراک حقایق از طریق دل و قلب دارد. از این رو گاه از آن به روشن دلی نیز یاد می شود. هر انسانی به بصیرت دست نمی یابد و چنان که قرآن بیان می کند بیش تر مردم به هنگام مرگ و کنار رفتن لایه های ظاهری دنیا؛ از پیش چشم دل است که به بصیرت دست می یابند. چنانچه مقام معظم رهبرى در دیدار با فرماندهان و مسؤولان سپاه پاسداران انقلاب اسلامى در سال 76 در رابطه قوه عرفانی بصیرت فرمود: "در طول هشت سال یا بیشتر در این جبهههای نبرد چشمههای معرفت و بصیرت و نورانیّت در دل های این جوانان باز شد چیزها دیدند چیزهافهمیدند مقاماتی را طی کردند عروج کردند و به چیزهایی رسیدند که اگر به هر سالکی که اهل علم و معرفت هم باشد بگویند شما چنانچه بیست سال سی سال عبادت کنید و مخلصانه کار کنید و زحمت بکشید به اینجا میرسید با شوق و ذوق خواهد رفت…
و یا در سال 1388 طی بیاناتی در دیدار عمومى مردم چالوس و نوشهر فرمود: " .... من در طول چند سال گذشته همیشه بر روی بصیرت تأکید کرده‌ام؛ به خاطر این است که یک ملتی که بصیرت دارد مجموعه‌ی جوانان یک کشور وقتیبصیرت دارند آگاهانه حرکت می کنند و قدم برمی دارند همه‌ی تیغ های دشمن در مقابل آنها کند می شود بصیرتاین است، بصیرت وقتی بود غبارآلودگی فتنه نمی تواند آنها را گمراه کند، آنها را به اشتباه بیندازد. اگر بصیرت نبود انسان ولو با نیت خوب، گاهی در راه بد قدم می گذارد. شما در جبهه‌ی جنگ اگر راه را بلد نباشید اگر نقشه‌خوانی بلدنباشید اگر قطب‌نما در اختیار نداشته باشید یک وقت نگاه می کنید می‌بینید در محاصره‌ی دشمن قرار گرفته‌اید راه را عوضی آمده‌اید دشمن بر شما مسلط می شود این قطب‌نما همان بصیرت است در زندگیِ پیچیده‌ی اجتماعیِ امروز بدونبصیرت نمی شود حرکت کرد جوان ها باید فکر کنند بیندیشندبصیرت خودشان را افزایش بدهند معلمان روحانی متعهدان موجود در جامعه‌ی ما از اهل سواد و فرهنگ از دانشگاهی و حوزوی باید به مسئله‌ی بصیرت اهمیت بدهند بصیرت در هدف بصیرت در وسیله بصیرت در شناخت دشمن بصیرت در شناخت موانع راه بصیرت در شناخت راه‌های جلوگیری از این موانع و برداشتن این موانع این بصیرتها لازم است وقتیبصیرت بود آنوقت شما می دانید با کِی طرفید ابزار لازم را با خودتان برمی دارید یک روز شما می خواهید تو خیابان قدم بزنید خوب با لباس معمولی با یک دمپائی هم می شود رفت تو خیابان قدم زد اما یک روز میخواهید بروید قله‌ی دماوند را فتح کنید او دیگر تجهیزات خودش را می خواهد بصیرت یعنی اینکه بدانید چه میخواهید تا بدانید چه باید با خودتان داشته باشید
منبع: taha-k.blogsky.com
